شاید برایتان سؤال شده باشد حمله خواب چیست؟ نارکولپسی یا حمله خواب یک اختلال خواب است که اغلب از آن سوءبرداشت می‌شود. مشخصه آن خواب‌آلودگی شدید و مداوم در طول روز است که می‌تواند باعث اختلال در مدرسه، محل کار و محیط‌های اجتماعی شود و همچنین خطر تصادفات و صدمات جدی را افزایش دهد. اگرچه در مقایسه با بسیاری از اختلالات خواب دیگر نادر است، اما نارکولپسی صدها هزار از افراد جامعه را از جمله کودکان و بزرگسالان را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. در ادامه به چیستی این حمله عصبی در خواب و اینکه آیا درمان حمله خواب وجود دارد؟ می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
حمله خواب چیست؟ + درمان حمله خواب
چه کسانی به حمله خواب مبتلا می‌شوند؟
چه چیزی باعث حمله خواب می‌شود؟
درمان حمله خواب با تغییر سبک زندگی
حمله خواب چیست؟ + درمان حمله خواب
شناخت انواع نارکولپسی و علائم، علل، تشخیص و درمان آن و استفاده از تشک و بالش مناسب هنگام خوابیدن می‌تواند بیماران و عزیزانشان را برای مقابله مؤثرتر با آن توانمند کند.
حمله خواب چیست؟
نارکولپسی یا حمله پانیک در خواب یک اختلال عصبی مزمن است که بر توانایی مغز برای کنترل چرخه خواب و بیداری تأثیر می‌گذارد. افراد مبتلا به حمله عصبی در خواب ممکن است پس از بیدارشدن از خواب احساس آرامش کنند، اما در بیشتر ساعات روز احساس خواب‌آلودگی می‌کنند. بسیاری از افراد مبتلا به نارکولپسی نیز خواب غیریکنواخت و منقطع را تجربه می‌کنند که می‌تواند شامل بیدارشدن مکرر در طول شب باشد.
نارکولپسی می‌تواند فعالیت‌های روزانه را به‌شدت تحت‌تأثیر قرار دهد. افراد ممکن است ناخواسته به خواب بروند حتی اگر در میانه فعالیتی مانند رانندگی، غذا خوردن یا صحبت‌کردن باشند. علائم دیگر ممکن است شامل ضعف عضلانی ناگهانی در هنگام بیداری باشد که باعث می‌شود فرد سست شود یا نتواند حرکت کند (کاتاپلکسی)، تصاویر یا توهمات رؤیا مانند ببیند و فلج کامل درست قبل از به خواب‌رفتن یا درست پس از بیدارشدن (فلج خواب) را تجربه کند.
در یک چرخه خواب طبیعی، فرد پس از حدود 60 تا 90 دقیقه وارد خواب حرکت سریع چشم (REM) می‌شود. رؤیاها در طول خواب REM اتفاق می‌افتند و مغز عضلات را در این مرحله خواب غیر قاطع نگه می‌دارد که مانع از اجرای رؤیاهای خود می‌شود. افراد مبتلا به حمله خواب اغلب به‌سرعت و در عرض 15 دقیقه پس از به خواب‌رفتن وارد خواب REM می‌شوند. همچنین، ضعف عضلانی یا فعالیت رؤیایی خواب REM می‌تواند در هنگام بیداری رخ دهد یا در طول خواب ناپیدا باشد. این به توضیح برخی از علائم نارکولپسی کمک می‌کند.
اگر حمله خواب تشخیص داده نشود یا درمان نشود، می‌تواند با عملکرد و رشد روانی، اجتماعی و شناختی تداخل داشته باشد و فعالیت‌های تحصیلی، کاری و اجتماعی را مختل کند.
چه کسانی به حمله خواب مبتلا می‌شوند؟
حمله پانیک در خواب هم مردان و هم زنان را به یک اندازه درگیر می‌کند. علائم اغلب در دوران کودکی، نوجوانی یا جوانی (سنین 7 تا 25 سال) شروع می‌شود، اما می‌تواند در هر زمانی از زندگی رخ دهد. ازآنجایی‌که افراد مبتلا به حمله عصبی در خواب اغلب به‌اشتباه با سایر بیماری‌ها، مانند اختلالات روانپزشکی یا مشکلات عاطفی، تشخیص داده می‌شوند، ممکن است سال‌ها طول بکشد تا کسی تشخیص مناسب را دریافت کند.
علائم حمله خواب چیست؟
حمله خواب یک مشکل مادام‌العمر است، اما معمولاً با بالارفتن سن فرد بدتر نمی‌شود. علائم می‌توانند تا حدی در طول زمان بهبود یابند، اما هرگز به طور کامل ناپدید نمی‌شوند. معمول‌ترین علائم خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز، کاتاپلکسی، فلج خواب و توهم هستند. اگرچه همه افراد دچار خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز هستند، تنها 10 تا 25 درصد از افراد مبتلا همه علائم دیگر را در طول دوره بیماری خود تجربه خواهند کرد.
- خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز (EDS): همه افراد مبتلا نارکولپسی دارای EDS هستند و اغلب بارزترین علامت است. EDS با خواب‌آلودگی مداوم مشخص می‌شود، صرف‌نظر از اینکه فرد چقدر در شب می‌خوابد. بااین‌حال، خواب‌آلودگی در نارکولپسی بیشتر شبیه یک «حمله خواب» است که در آن حس خواب‌آلودگی به‌سرعت ایجاد می‌شود. در بین حملات خواب، افراد سطح هوشیاری طبیعی دارند، به‌خصوص اگر فعالیت‌هایی انجام دهند که توجه آنها را حفظ کند.
- کاتاپلکسی (تن انداختگی): این علامت با ازدست‌دادن ناگهانی انقباض عضلانی درحالی‌که فرد بیدار است منجر به ضعف و ازدست‌دادن کنترل ارادی عضلات می‌شود، همراه می‌شود. اغلب توسط احساسات ناگهانی و قوی مانند خنده، ترس، عصبانیت، استرس یا هیجان ایجاد می‌شود. علائم کاتاپلکسی ممکن است هفته‌ها یا حتی سال‌ها پس از شروع EDS ظاهر شوند. برخی از افراد ممکن است فقط یک یا دو حمله در طول زندگی داشته باشند، درحالی‌که برخی دیگر ممکن است حملات زیادی را در روز تجربه کنند. در حدود 10 درصد از موارد نارکولپسی، کاتاپلکسی اولین علامتی است که ظاهر می‌شود و می‌تواند به‌اشتباه به‌عنوان یک اختلال تشنج تشخیص داده شود. حملات ممکن است خفیف باشند و فقط شامل یک احساس ضعف جزئی در تعداد محدودی از عضلات، مانند افتادگی خفیف پلک‌ها باشند. شدیدترین حملات منجر به فروپاشی کامل بدن می‌شود که طی آن افراد قادر به حرکت، صحبت‌کردن یا باز نگه‌داشتن چشمان خود نیستند. اما حتی در حین شدیدترین حملات، افراد کاملاً هوشیار می‌مانند، مشخصه‌ای که کاتاپلکسی را از غش‌کردن یا اختلالات تشنج متمایز می‌کند. ازدست‌دادن انقباض عضلانی در طول کاتاپلکسی شبیه فلج عضلانی است که به طور طبیعی در طول خواب REM رخ می‌دهد. حملات حداکثر چند دقیقه طول می‌کشند و تقریباً بلافاصله خودبه‌خود حل می‌شوند. اگرچه ترسناک است، اما تا زمانی که فرد مکان امنی را پیدا کند که در آن از حال بروند، حملات خطرناک نیستند.
- فلج خواب (بختک): ناتوانی موقت در حرکت یا صحبت در هنگام به خواب‌رفتن یا بیدارشدن معمولاً فقط چند ثانیه یا چند دقیقه طول می‌کشد. فلج خواب شبیه کاتاپلکسی است با این تفاوت که در مرزهای خواب رخ می‌دهد. مانند کاتاپلکسی، افراد کاملاً هوشیار باقی می‌مانند. حتی وقتی شدید باشد، کاتاپلکسی و فلج خواب منجر به اختلال عملکرد دائمی نمی‌شود؛ پس از پایان دوره، افراد به‌سرعت ظرفیت کامل خود را برای حرکت و صحبت بازیابی می‌کنند.
- توهمات: تصاویر بسیار واضح و گاهی ترسناک می‌توانند همراه با فلج خواب باشند و معمولاً زمانی رخ می‌دهند که افراد در حال به خواب‌رفتن یا بیدارشدن هستند. اغلب محتوا در درجه اول بصری است، اما هر یک از حواس دیگر می‌تواند درگیر باشد.
علائم اضافی نارکولپسی عبارت‌اند از:
- خواب تکه‌تکه و بی‌خوابی: درحالی‌که افراد مبتلا به حمله خواب در طول روز بسیار خواب‌آلود هستند، معمولاً در خواب شبانه نیز مشکل دارند. خواب ممکن است با بی‌خوابی، رؤیاهای واضح، آپنه خواب، انجام‌دادن کاری در هنگام خواب‌دیدن و حرکات دوره‌ای پا مختل شود.
- رفتارهای خودکار: افراد مبتلا به حمله خواب ممکن است دوره‌های خواب موقتی را تجربه کنند که می‌تواند بسیار کوتاه باشد و هر بار بیش از چند ثانیه طول نکشد. فرد در طول یک فعالیت (مانند خوردن، صحبت‌کردن) به خواب می‌رود و به طور خودکار فعالیت را برای چند ثانیه یا چند دقیقه بدون آگاهی خودآگاه از کاری که انجام می‌دهد ادامه می‌دهد. این امر اغلب زمانی اتفاق می‌افتد که افراد درگیر فعالیت‌های معمولی مانند تایپ‌کردن یا رانندگی هستند. آنها نمی‌توانند اعمال خود را به‌خاطر بیاورند و عملکرد آنها تقریباً همیشه مختل است. به‌عنوان‌مثال، دست خط آنها ممکن است به یک خط‌خطی ناخوانا تبدیل شود، یا ممکن است وسایل خود را در مکان‌های عجیب‌وغریب بگذارند و سپس فراموش کنند که آنها را کجا گذاشته‌اند. اگر حمله‌ای در حین رانندگی رخ دهد، ممکن است افراد گم شوند یا تصادف کنند. افراد تمایل دارند از این حملات با احساس شادابی بیدار شوند و متوجه شوند که خواب‌آلودگی و خستگی آنها به طور موقت کاهش‌یافته است.
انواع حمله خواب چیست؟
دو نوع عمده از حمله خواب وجود دارد:
- حمله خواب نوع 1 (قبلاً نارکولپسی همراه کاتاپلکسی نامیده می‌شد). این تشخیص براین‌اساس است که فرد دارای سطوح پایین هورمون مغزی (هیپو کرتین) یا گزارش کاتاپلکسی و خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز در یک تست چُرت خاص است.
- حمله خواب نوع 2 (قبلاً نارکولپسی بدون کاتاپلکسی نامیده می‌شد). افراد مبتلا به این عارضه، خواب آلودگی بیش از حد در طول روز را تجربه می کنند، اما معمولاً ضعف عضلانی ناشی از عواطف را ندارند. آنها معمولاً علائم کمتری نیز دارند و سطوح طبیعی هیپوکرتین هورمون مغزی دارند.
وضعیتی که به عنوان نارکولپسی ثانویه شناخته می شود، می تواند ناشی از آسیب به هیپوتالاموس، منطقه ای در عمق مغز که به تنظیم خواب کمک می کند، باشد. علاوه بر تجربه علائم معمول نارکولپسی، افراد ممکن است مشکلات عصبی شدید داشته باشند و هر شب برای مدت طولانی (بیش از 10 ساعت) بخوابند.
چه چیزی باعث حمله خواب می‌شود؟
حمله خواب ممکن است دلایل مختلفی داشته باشد. تقریباً همه افراد مبتلا به حمله خواب که دچار کاتاپلکسی هستند، سطح بسیار پایینی از ماده شیمیایی طبیعی هیپو کرتین دارند که بیداری را تقویت می‌کند و خواب REM را تنظیم می‌کند. سطح هیپو کرتین معمولاً در افرادی که نارکولپسی بدون کاتاپلکسی دارند طبیعی است.
اگرچه علت حمله خواب به طور کامل شناخته نشده است، تحقیقات کنونی نشان می‌دهد که حمله خواب ممکن است نتیجه ترکیبی از عواملی باشد که با هم کار می‌کنند تا باعث کمبود هیپو کرتین شود. این عوامل عبارت‌اند از:
- اختلالات خودایمنی: هنگامی که کاتاپلکسی وجود دارد، علت اغلب ازدست‌دادن سلول‌های مغزی است که هیپو کرتین تولید می‌کنند. اگرچه دلیل این ازدست‌دادن سلول ناشناخته است، به نظر می‌رسد که با ناهنجاری‌های سیستم ایمنی مرتبط باشد. اختلالات خودایمنی زمانی رخ می‌دهد که سیستم دفاعی بدن بر علیه خود قرار می‌گیرد و به‌اشتباه به سلول‌ها یا بافت‌های سالم حمله می‌کند. محققان بر این باورند که در افراد مبتلا به حمله پانیک خواب، سیستم ایمنی بدن به دلیل ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی، به طور انتخابی به سلول‌های مغزی حاوی هیپو کرتین حمله می‌کند.
- سابقه خانوادگی: بیشتر موارد حمله عصبی در خواب پراکنده هستند، به این معنی که این اختلال در افرادی که سابقه خانوادگی شناخته شده ندارند رخ می‌دهد. بااین‌حال، گاهی اوقات مجموعه‌هایی در خانواده‌ها رخ می‌دهد؛ تا 10 درصد از افراد مبتلا به نارکولپسی با کاتاپلکسی گزارش می‌دهند که یکی از بستگان نزدیک با علائم مشابه دارند.
- صدمات مغزی: به‌ندرت، نارکولپسی ناشی از ضربات روحی به بخش‌هایی از مغز است که بیداری و خواب REM را تنظیم می‌کند یا از تومورها و سایر بیماری‌ها در همان مناطق ناشی می‌شود.
درمان حمله خواب
اگرچه هیچ درمانی برای حمله خواب وجود ندارد، برخی از علائم را می‌توان با داروها و تغییر سبک زندگی درمان کرد. هنگامی که کاتاپلکسی وجود دارد، ازدست‌دادن هیپو کرتین غیرقابل‌برگشت و مادام‌العمر است. خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز و کاتاپلکسی را می‌توان در اکثر افراد با دارو کنترل کرد.
دارو برای درمان خواب
- مودافینیل: خط اولیه درمان معمولاً یک محرک سیستم عصبی مرکزی مانند مودافینیل است. مودافینیل معمولاً ابتدا تجویز می‌شود؛ زیرا کمتر اعتیادآور است و عوارض جانبی کمتری نسبت به محرک‌های قدیمی دارد. برای اکثر افراد این داروها به‌طورکلی در کاهش خواب‌آلودگی در طول روز و بهبود هوشیاری مؤثر هستند.
- شبه آمفتامین‌ها: در مواردی که مودافینیل مؤثر نیست، پزشکان ممکن است محرک‌های شبه آمفتامین مانند متیل فنیدات را برای کاهش EDS تجویز کنند. بااین‌حال، این داروها باید به‌دقت کنترل شوند؛ زیرا می‌توانند عوارض جانبی مانند تحریک‌پذیری و عصبی بودن، لرزش، اختلال در ریتم قلب و اختلال در خواب شبانه داشته باشند. علاوه بر این، متخصصان مراقبت‌های بهداشتی باید در هنگام تجویز این داروها احتیاط کنند و مردم باید در استفاده از آنها احتیاط کنند، زیرا احتمال سوءمصرف هرگونه آمفتامین بالا است.
- داروهای ضدافسردگی: دودسته از داروهای ضدافسردگی در کنترل کاتاپلکسی در بسیاری از افراد مؤثر بوده‌اند: ضدافسردگی‌های سه حلقه‌ای (شامل ایمی‌پرامین، دزیپرامین، کلومیپرامین، و پروتریپتیلین) و گیرنده سروتونین و مهارکننده بازجذب سروتونین (از جمله ونلافاکسین، آتوموکستین، آتوموکستین). به‌طورکلی، داروهای ضدافسردگی نسبت به آمفتامین‌ها عوارض جانبی کمتری ایجاد می‌کنند. بااین‌حال، عوارض جانبی دردسرساز هنوز در برخی افراد رخ می‌دهد، از جمله ناتوانی جنسی، فشارخون بالا و بی‌نظمی ریتم قلب.
- سدیم اکسی بات: اکسی بات سدیم (همچنین به‌عنوان هیدروکسی بوتانوئیک اسید یا GHB شناخته می‌شود) توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده برای درمان کاتاپلکسی و خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز در افراد مبتلا به نارکولپسی تأیید شده است. آرام‌بخش قوی است که باید دو بار در شب مصرف شود. به دلیل نگرانی‌های ایمنی مرتبط با استفاده از این دارو، توزیع سدیم اکسی بات به‌شدت محدود شده است.
درمان حمله خواب با تغییر سبک زندگی
همه مبتلایان به حمله خواب نمی‌توانند به طور مداوم با استفاده از داروهای موجود در حال حاضر حالت کاملاً طبیعی هوشیاری خود را حفظ کنند. دارودرمانی باید با تغییرات مختلف شیوه زندگی همراه باشد. راهکارهای زیر ممکن است مفید باشد:
- چرت کوتاه بزنید. بسیاری از افراد در مواقعی که خواب‌آلودترین حالت را دارند، چرت‌های کوتاه و منظم می‌زنند.
- برنامه خواب منظمی داشته باشید. اقدام به خوابیدن روی تشک و بالش خود و بیدارشدن در یک ساعت معین هر روز، حتی در تعطیلات آخر هفته، می‌تواند به افراد کمک کند تا بهتر بخوابند.
- قبل از خواب از کافئین یا الکل خودداری کنید. افراد باید چندین ساعت قبل از خوابیدن از الکل و کافئین پرهیز کنند.
- از استعمال دخانیات بخصوص در شب خودداری کنید.
- روزانه ورزش کنید. ورزش حداقل 20 دقیقه در روز حداقل 4 یا 5 ساعت قبل از خواب نیز کیفیت خواب را بهبود می‌بخشد و می‌تواند به افراد مبتلا به حمله پانیک خواب کمک کند از اضافه‌وزن جلوگیری کنند.
- از خوردن وعده‌های غذایی حجیم و سنگین درست قبل از خواب خودداری کنید. خوردن خیلی نزدیک به زمان خواب می‌تواند خواب را سخت‌تر کند.
- قبل از خواب استراحت کنید. فعالیت‌های آرامش‌بخش مانند حمام آب گرم قبل از خواب می‌تواند به افزایش خواب‌آلودگی کمک کند. همچنین مطمئن شوید که فضای خواب خنک و راحت باشد و از تشک و بالش مناسبی استفاده می‌کنید.
حرف آخر
حمله عصبی در خواب اختلالی است که فرایند خواب و بیداری را مختل می‌کند. علامت اولیه آن خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز (EDS) است که به این دلیل رخ می‌دهد که مغز قادر به تنظیم صحیح بیداری و خواب نیست. در این مطلب سعی کردیم به علائم و درمان‌های موجود برای حمله خواب بپردازیم.
